Friday 21 March 2014

WAAKOKLON HEELEL THILEL SALAAI AMAAILON PUKOK neinaba

WAAKOKLON HILEL THILEL SALAAI AMAAILON PUKOK (WHTSAP) amasung WAAKOKLON THILEL SALAAI AMAAILON PUKOK (WTSAP) kouba laairik ani lei. WHTSAP asina Khwaai Meetei Thougal Langgal Marup (ei-na fangjabana ojaa Waangkhemchaa Chingtamlen-gi site-tagi) aduga WTSAP asina ahal ibungo Thoukaachaanba-na Bengoli mayek-ta unam touraga 1960-gi anganba matamda fongdoktuna puthokpiramba (click toubiyu) ni. ojaa Chingtamlen-na taakpiba matung inna WTSAP asigi Meetei Mayek manuscript leite haaibasini aduga WHTSAP asigi Meetei Mayek manuscript-na Longa Koireng Khun-da leiba L Songkhup Koireng-gi imung manungdagi 17-10-1970 da fangbani haaibasu khangjare.

ojaa Chingtamlen-na WHTSAP asi fangdringei/udringei/neinadringei-gi mamaangda Laaininghan Naaoriya Fulo-na houdokpiramba MEETEI YELHOU MAYEK asina Meetei leibaak-ki asengba Mayek-ni haaina konjaramba adusu khangjare. eihaak-na WHTSAP amasung WTSAP animak paajadunasu houjik-houjik neinajariba asidi WAAKOKLON HILEL THILEL SALAAI AMAAILON PUKOK (WHTSAP) asini.

eihaakki mityengda laairik animak ariba laairik natte haaibasini, ing 1945 (Waangkhei Thambaalkhong-da Meetei Marup lingba) tagina 1970 faaobagi manungda houkhiba PUYAA SEMJINBA EHOU-gi manung chanba chirol changba laairik-singni haaibasini. masigi mataangda eihaakna pramaan kayaamarom pinaba hotnajari. lamaai khuding-gi neinajari. WHTSAP asi haanna neinajariba oibana - masi Manipur-da nongchuplom-gi sikkhaa (western education) changsillaklaba matungda isallambani haaiba pramaan-si Meetei Mayek-ki manuscript-ta BRACKET sijinnaramba asikhaktanasu adum oire haaibasi eihaak-na thamjakhibani.

laairik/puyaa ani asi puthoraktringei mamaangda Meetei maalem-da laairik/puyaa asigi maramda knowledge leiramde amasung MEETEI MAYEK (KANGLEI MAYEK haaina khangnaramba) asigi iwaai-inin-su kanaa amattana khangnaramde. laairik ani asina thoraktringei mamaangda MEETEI YELHOU MAYEK (Laaininghan Naoria Phulo-na puthokpiramba mayek) ki knowledge leiba (1960 faaobada Manipur-da Yelhou Mayek-pu Meetei Mayek-ni haaina khangnarammi) ahal amana KANGLEI MAYEK-pu sougattuna isankhibani haaibasi makhaada pramaan pinaba hotnajari.

sillamba mee-gi waarol-ga konnana WHTSAP-ki lamaai 1


1. Paamheiba-gi matamda Malia Fambaalchaa-gi concept asi leiramde. amasung mahaakki kumsingda kum paaba houramde.

2. numit 15 changna sinbada Waakching-gi thaanin-da loifam thokte, loi haaiba asina taakpadi kum asina hougadouribasi Waakching-maktada oiba taare, nattragana Poinu-da oiba taare.

3. Chaaoba kouba kanaagumba sindokpa heiba mee amatta matamduda leiramde. iba-gi thabak asi konungda khakta leibani madusu akhannana iba heiba ama anidagi henna leiramde. Akhan-ahei maaichou-singna haairaga khut ningthina iba heiba amda ihangadabani. Chaaoba kouba amana hekta sindokpa yaaba natte.

4. Ipungloinapa mapu haairibasi Apokpa laaininggi Ipuroi Apokpa adu semdoklaga haaibani. 'nungpung waakhataki maalem leisaapu inung pungtaki fukat chingkhat thankhatlakpa matamta' haairiba asisu Apokpa laainingdagini. Ingaaren oina inung pungda lupthaba, Thengguren oina leisaa thaanggatnaba hotnaba amasung Oksaaren oina thaanggatlakpagi waarini. masi tasengnadi Hindu-gi Saayon 10 (DASAAVATAAR) gi manungda leiba Masya (Ingaaren), Kurma (Thengguren). Baraaha (Okasaaren) haairiba ahaanba ahum asini. makhaa taarakpada Nongsaare (Nrisingha), Pisak (Baaman) nachingba laakkadouribani.

5. MANGAANG SALAAI haairiba concept asi Paamheibagi matam amasung mamaangda leite. MANGAANG haaibasi furup amani. furup asibu maaithiba piduna Meidingu Naothingkhong (663 - 763 AD) bu MANGAANG NGAMBA haaina khangnakhi. MANGAANG SALAAI haaiba concept asi anoubani.

6. iriba londaa asi ariba Meeteiron natte. ariba matamda inaramba masak khara makhaa-da thamjari-

'hayaa he khoimom laainingthou awaang faatlou laaimakhompa chingu yaaipi matummagi Atingaa ungleiching athuppata taaipang thawaai apakmaa pumnamana kacheng thaangkhok tukumpapu chaachan hounarakpa laaiyingthou-o'. (ateisu makhaada haaijarakkani)

WHTSAP asida L = R, P = B, k = G, ch = j, T = D oina mafam kharada sillaga paabiyu. houjikki meerol-na ngaangnariba asi chap chaana fangbigani. Paamheiba mamaanggi ayiba marol-sing houjikki meeyoisngna khangbada waana thok-i. adubu mataang asidadi thokte. laairik asi 20 century-gi londaa-da khonthok masing hanthahallaga ibani haaiba chap chaana khangba ngammi.

WHTSAP-ki lamaai 2/3

1. Paamheiba matamda sindok-i haairiba laairik/puyaa asi ningthou kanaa-gi matamda ibano haaiba khangba ngamdana lei. 'he ningthou-o' haaina hanggatliba asi ningthou kanaadano khangdana lei. Nanaa maaichou (Apoimachaa)-na liriba IKI LEISANGLEN AASANG NGAASAAPA NINGTHOU-gi waari asibu taariba atoppa maaichou 4 asisu kanaano khangdana lei.

2. masida palliba IPUNGLOINAPA APAKPA haairiba asi Apokpa laaining-na palliba IPUROI APOKPA adudagi theidoklaga semdokpa ming amani.

3. kari amatta leitringeida leiramba 1 (ama) asi IPUROI APOKPA aduni haaina Apokpa laaining-na tambibani.

4. 1 haairiba MAHAAK asina maalem semge ningduna INUNGPUNG-ta luppagi waafam ama pallibasi makhaa taana neinaningaai lei. masi Hindu concept-ni aduga Apokpa laaining-na lousinba waanguron-ni.

5. maalem leisaa fukkat thaanggatlakpa matamda inungpunggi saayon-na KAAMPI, LAAICHA, MAALANGPA chongthokle haairibasi MEI ISING NUNGSIT thokle haaibani. haairiba MEI ISING NUNGSIT LEIPAAK AATIYAA-gi concept asisu Apokpa laaininggini.

waanguron asida karim leiramdabagi leirakkadabasi AATIYAA-na haangadabani, matungda NUNGSIT, MEI, ISING amasung MAALEM LEISAA mangaa asi laakkadabani. masida MEI na haalhallibasi Laaininghan Naoria Phulo-na haaidokpada nungaainaba MEI ISING NUNGSIT LEIPAAK AATIYA haaina semdokkhibani, oirakkhibagi paring adudi natte.

6. masida MEI ISING NUNGSIT 3 asitabu saayon-ni haaiba paamliba asi 1 (ama) gi masaa 3 (ahum) ni haaina Naoria ahan-na haaibirambadu taanaba hotnabani.

7. MEI ISING NUNGSIT LEIPAAK AATIYA 5 (mangaa) asigi matungda numit thaa thawaanmichaak tagi houraga naapi singbi oiraktuna taaibang semlakpagi waanguron asi Ved amasung Upanishad-na tambibani.

8. Inunglon-na KHONGCHOM haairibasi Khununglon-da NUPI natte, oiroidabani. KHONGCHOM-gi Khununglon-du LAMCHAT NAAIDABI (makhong chombi/yaambi nupi) haaibani.

WHTSAP-ki lamaai 4/5

1. Inunglon LEICHIN-gi khununglon NONGFAAI natte. asumna CHUMTHAANG gisu NONGTHAANG KUPPA natte. Thawaanmichaak kheiyom 7 su cheion 7 natte.

2. SANAAMAHI-gi ming ama KONSEN TUREI SENGBA haairibasi Apokpa laainingdagini. aduga MEE KHAROUBA haairibasi SANAAMAHI-na ahaanba saakhiba taaibang mee adugi mingni. ming asi Apokpa laaining-ga mari leinaba text khaktada yaaoba ming amani.

3. Kanglei Mayek-na iba waari-da THAANGJING ching (thaanggattuna chingkhatlak-i haaibadagi koukhibani haaiba)gi waanguron changsillakliba asidagi khangba ngambadi saagatliba waari asi athengba matamgini haaibasini. Moiraang-na Meetei-da tillaba matungdatamak Meetei leibaak-ta Moiraang saaiyon amasung Thaangjing laai-gi waakhallon asi chaaokhatlakpani.

4. 'sanaa fampaal laangta' haaibasida SANAA haaiba waahei ama yaaosillakliba asisu Meetei leibaakta meeyaan-singga sakkhang maaikhangnararaba matamdagitamak sijinnaba houkhibani haaibasini.

5. lamaai 3 da laaiming 19 piraga lamaai 5 asida laaiming 18 haairiba asi maram ichaa chaanadri.

6. lon-gi arum-ayaang haaibasi LONMITLON-na chaaokhatlaklaba matungda khangbani. madugi mamaangda khanglamba natte. Naoria ahan-na arum ayaang lei haaibasi khanglammi amasung madu mahaakki YELHOU MAYEK-ta pallammbata nattana laairik kharadasu sijinnarammi. madugi matou louraga laairik/puyaa asidasu arum-ayaang khanghannaba 'lum mayek' asi sijinnaba oina toui. amaromda MEETEI MAYEK na iba laairik adumaktadasu masi sijinnarammbaga loina-loinana brecket ( ) sijinnaramba asinasu laairik asi nouna ibani haaibasi khangba ngamhalli. brecket-ki concept eikhoida changsillakpa asi Manipur-da nongchuplomgi sikkhaa youraklaba matungdagitani.

7. MEETEI MAYEK-na iba matamda /a/ lomba khudam oina Tomba, Chaaoba, mahaakna haaibanachingba asida yaaoriba /ba/, /na/, /ba/ asi ibada aa-nap sijinnaba asinadagisu masi Bengoli Mayek ibagi banaan kaanglon-dagi laapthokpa ngamdriba kanaagumba (Thoukaachaanba masaamak nattraga kanaagumba ama) na isallambani haaibasigi pramaan oiri.

WHTSAP-ki lamaai 6/7

1. 'Konsen Tulei Sengpa' haairibasi Apokpa laaining-gi texts-ta yaaoba 'Konsen Turei Sengba' aduni.

2. Brecket sijinnariba asi Manipur-da Nongchuplom-gi Skkhaa changsillaklaba matunggini haaibani. masi Meetei/kanglei Mayektasu sijinnaramba uri. ngallingei matamda Meetei Mayekta brecket-ki knowledge leiramba thengnade.

3. 'Ipungloinapa Apakpa' haairiba asi 'Ipuroi Apokpa' haaiba Apokpa laainingna sijinnaba term aduni.

WHTSAP-ki lamaai 8/9

1. 'sam' haaibasi inunglon 'singli'-gi khununglon natte.

2. 'mit' haaibasi inunglon 'mi' gi khununglon natte.

3. 'mi' haaibasi mami haaibani. mee saakhiba mi adudi mapaa ibungo Sidabana tarang thakta leiraga laaija thakta taaba mami adu machaa ibungo Sanaamahi-na saai haaina Myth-ta leibani.

mataang asida khangjinba yaabadi INUNGLON haaibasina 'ngallingei matam-gi lon' amasung KHUNUNGLON haaibasina 'houjik matamgi lon' haaibani.

***iruroi apokpagi mami yengduna saai haaibasigi nunggi oiba waa-di- MEI, ISING, NUNGSIT, LEIBAAK, AATIYAA haairiba mayaai mangaa asing absolute brahma oina leiringei matamda unmanifested oina leiba adubu SIDABA oina nattraga IPUROI APOKPA (APAKPA) oina personified toubani. aduga mayaai mangaa asina manifested oirakpada lengngi paalliba achat-chatta taaibangpaan asi oirakpani. haairiba mayaai mangaa asidagi taaibang mee asisu oibani. unmanifestation adugi manifested oiba saktam adubu taaibang mee oina louraga madubu mami yengduna saai haaina persinified toubani.

mayaai mangaa (MEI, ISING, NUNGSIT, LEIBAAK, AATIYAA) dagi ama waatpada mee hingde. tengbaanba asisu oide. anisi amana amagi mami-ni. amana manifested oiba (qualified brahma) aduga amana unmanifested oiba (absolute brahma). haairibasingsi Hindu scripture-singda mayek sengna yaaoi amasung APOKPA LAAINING-da mayek sengna fongdoklamba thengnei. WHTSAP haairiba laairik asi APOKPA LAAINING-gi texts paaraba amasung neinaraba meeyoi amana masak laaklaga masaagi oiba mawongda MEETEI MAYEK-ki iwaai-inin leirammi haainaba chirol touduna isinkhiba laairik-ni.


1. 'pisum', 'pi' amasung 'pa' haaibasi tongaan-tongaanba artha leijabani. amana amagi inunglon amasung khununglon-su natte.

2. Mei Ising Nungsit ahum asigi minglen mingkhei NAAKONG koude. amana amagi inunglon amasung khununglon-su natte.

3. 'Mei Ising Nungsit'-ki concept asi Hindu scripture-na mayol oiba Apokpa laaining-gi concept-ni. masi Meetei laaining-da leiramba uba fangde.

(makhaa chatthajarakkhigadaba)

http://e-pao.net/epPageExtractor.asp?src=MeiteiMayek.Journey_of_Life_with_18_Kanglei_Alphabets.html..

http://www.paochelkangleipak.net/index.php/en/wakoklon-thilel-salai-amailon-pukok-the-book-proclaimed-by-thoukachanpa-as-puya-published-in-bengoli-script-by-thoukachanpa

http://www.paochelkangleipak.net/index.php/en/puya-wakoklon-heelel-thilel-salai-ama-ilon-pukok-and-puya-wakoklon-thilel-salai-amailon-pukok

http://www.paochelkangleipak.net/index.php/en/wakoklon-hilel-thilel-salai-ama-ilon-pukok-the-original-puya-in-meetei-script

http://www.paochelkangleipak.net/index.php/en/puya-wakoklon-heelel-thilel-salai-ama-ilon-pukok-and-puya-wakoklon-thilel-salai-amailon-pukok

http://paochelkangleipak.net/index.php/en/wakoklon-hilel-thilel-salai-ama-ilon-pukok-transliterated-using-bengoli-script-by-chingtamlen

http://paochelkangleipak.net/index.php/en/puya-checked-by-the-national-archives-of-india-new-delhi-29-nov-1989

http://paochelkangleipak.net/index.php/en/wakoklon-heelen-thilel-salai-ama-ilon-pukok-puya-printed-with-a-new-font

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=853558044674124&set=o.129259570481922&type=3&theater 

3 comments:

  1. WAFAM amakhatang thamjage somna panbiriba WAKOKLON HEELEL THILEL SALAI AMAILON PUKOK hairiba puya asi THOKCHOM THOUKACHANPAna fonglamlba puya natte mahakka puya asiga kariguma hiram amatada mari leinade

    ReplyDelete
  2. mahaakpu matou karamna Pioneer of Meetei Mayek haaina khangnaribano?

    ReplyDelete
  3. Meeteilon fajn khangd manipuri degree pairg akhangb sab kanaroida
    Houjik ym chaokhatlbne nangbu lamjing lamtakp nama napado amangba ahamb oibdunani u r so pessimistic try to view the angle of human nt a trained dog

    ReplyDelete