Monday 31 March 2014

SAANTA DAAS GOSAAI: MANIPUR-gidamak mapunsi katthokkhiba anisuba meeyaanchaa

WAAHOUDOK:

Houjik-ki meerol asina SAANTA DAAS (Saanti Daas haainasu khangnaba) haaiba ming asi hek taabada MEETEI maanghannaba Manipur-da laakkhiba Mayaang lamboiba ama oina unei. MANIPUR-gidamak thabak kayaamarom toujaramba meeyoi asibu Laaining-leechat-ka mari leinaba mityengdagi yenglaga yaamna taathi taaoinaba mawongda singthaanei. MAYAANG LAMBOIBA haaina fattaba arthada chei thaangbaga loinana mahaakna toujaramba thabaksing khudingmakki laanna waahanthok pibiduna mahaakpu norokki tin-dagisu henna tamthiba mawongda tukkatchana singthaanari. Adubu fattana haairibasing aduna mahaakki maramda laanna khangba nattana chumna khangbibadi leikhide. Houjik faaobada SAANTA DAAS pu Meetei-na amadi Manipur-na khanglibasi Meetei laaining hinggatlakpa matamda chinbungda laanna semgatlaga sandokkhiba meechei adu nattana laachankhiba waarol amatta natkhide. Fabu farabasu fatpu fattrabasu eikhoi-gi puwaarida khuningthek ama piramba meeyoi adubudi chumna khangfam thok-i haaibasini.

Meetei revivalist movement laakpa matamda chummi laalli khangdana chinthaangda laanna pangsanda sandokpibata nattana laarei laathup semduna laanna uhanba ningthou anidi Meidingu Mayaamba @ Garibniwaaj (fambaal minglen-na Waairok Ningthou Paamheiba) amasung Meidingu Bhaagyachandra (fambaal minglen-na Chingthangkhomba) anisini. Chinthaangda ayoubi fangna meechei-ga loinana laanna sandoklibana Ramaanandi laaining sandoklamba SAANTA DAAS GOSAAI asini. Ming asi hek taabada meerol asigi nahaa ahal khaaktana meepum khudingmakna Tilaaikhombi chubagum heinadana thoklibani.

Eikhoina mahaakpu khangdringeida Tilaaikhombi chubagum heinadaba faaorambadu khanglaba matungdana karamba waakhal poklakpage haaibadu hakthengnana faaominnanabagi chaangyengda SAANTA DAAS-ki MANIPUR-gi punsi adu khangminnanaba hotnari.

SAANTA DAAS laaktringei mamaanggi MANIPUR

Meidingu Paaikhomba (1666-1697) na paanba matamda Charaairongba-na Saatpam chanu Nungthilchaaibi-da Mayaamba (Paamheiba) bu ing 1690 heeyaangei 22ni thaangja numitta pok-i. 1695 ki Hiyangei Thaanin Nongmaaijing-da Paamheiba-gi manaao Loiyamba pok-aga 1696 Ingaa 27ni Iraai-da Paamheiba-gi mamaa apokpi Saatpam chanu Nungthil Chaaibi korou nonggaakhi. mahaakna korou nongaaba matam asi mapuroiba Charaairongba ningthou oidri.

Meidingu Paaikhomba-na leikhidraba matungda manaao ibungo Tonsen Ngamba-na Ngaangbam Chanu Ngaaikhong Ngambi paannaduna 1673 Ingaa-gi 5 ni paanba Thaangja numit-ta pokkhiba Charaairongba-bu ing 1697, Lamtaa-gi 10 ni paanba Iraai numit-ta Meetei leibaak-ki ningthou oina haapkhi.

Hindu laainingda laaiming louba ahaanba ningthoudi Charaairongba-ni. Mahaakna 1704 da charaa hellaga prajaa-singga loinana laaiming lou-i. (Urisyaa-gi Bhubaneswar Puri-gi Setganggaatul ghaat-tagi Meetei leibaak-ta laakpa Raam Banamaali kouba Braamhan-da Hindu-gi machal ama oiriba laaining Saakta dharma-da dikkhaa loukhibani.) Meidingu-na Meeyaan laaining-da laaiming loubata nattana 1706 ta kiyong saaba heiba mee thorakpadagi Kaalikaa-gi kiyong saaba houhankhi.

Meidingu Charaairongbagi mamaangda Meidingu Khaagemba-gi matam-da Pong ningthou Choufaa Khekkhomba-na Meetei ningthou-da tamlakpa khudolsing-gi marakta BISNU CHAKKRA SAALAGRAAM amaga sanaa mohar 80 na saaba sanaagi kwaagok TAKHEL KHUNU SAABA asi yaaorak-i. Meidingu-na Khuyon Haaoba Lammaangdong, Thongjaaorok Turel-gi makhaa thangbada leiba Sorok maningda laaisang saaraga laatkhi. laai asi laatnabagidamak Takhen-dagi laaktuna leiraba Furaailaatpam (houjik leiriba Khuraai laairikyengbam leikaai asida furaa saaraga laai laatlei haaiduna Furaailaatpam yumnaak pikhiba) Subhinarayan Sarmaa-bu hounabi matung inna pujaa kathallaga sebaa chathankhi. Bisnu laatkhiba mafam adubu Bisnupur haainasu khangnakhi.

Meetei leibaak-ta Nongchup haaram-gi meeyoising changsillakpa houkhibasi MEIHOUBALON SANGGAAI FAMMAANG-gi matung inna Meidingu Thawaanthaabagi matam (1195 – 1231) dagini.

SAKOK LAMLEN AHAANBA kouba puyaa-da Paangan lamboiba ama changsillaklambagi waari panba adudagi Meidingu Thawaanthaaba, Meidingu Khaagemba-gi matam-matamsingda Nongchup amasung Meetop meeyaanchaa-singga samnarakpa adugi mahei oina Meidingu Charaairongba-gi matamdadi ningthem masaamak charaa henduna SAAKTA laainingda laaiming louramkhibaduni.

Meidingu Charaairongba-gi tungda machaa ibungo Mayaamba -bu fambaal minglen Waairok Ningthou Paamheiba haaina thollaga 1709 gi thawaan thaa-gi 23 ni paanba yumjakeisa numit-ta Meetei leibaakki ningthou oikhi. Fambaal kaaraba matungda mapaa ningthou-gi khudung induna 1715 da KAALIKAA-gi laaisang ama saaba houkhi. Laaisang adu 1716 da sanggaaraga 1717 (Meraa thaa-gi thaajin )da Guru Gopaal Daas-ta meidingu Paamheiba-na meeyoi kharaga loinana meeyaan laaining (SAAKTA DHARMA) laaiming loukhi.

Masaagi chahi 19 subada ningthou oiba ningthem Paamheiba-na chahi 8 ningthou oiraba matung masaagi chai 27 subada SAAKTA DHARMA-da laaiming loukhibani. Matam asifaaobada Meetei leibaakta SAANTA DAAS-ki mami udri.

SAANTA DAAS laaklaba matunggi MANIPUR

Manipur Puwaari-da SAANTA DAAS-pu ihaan haanna ming asida laachankhiba thengnakhibasi 1727, Ingaa 5, Nongmaaijing: Saanta Daas Guru-na Sallungthen-da keithel lingbagi thouram asidagini. Mahaak karamba matamda laakkhibano haaibagii chap chaaba matamdi haaiba ngamde adum oinamak 1720 da Mayaang Gosaai amana chinglaga 11 thorakkhiba asida Saanta Daas yaaorakpa oigani haaibasini. Masidagi houraga masaagi ming laachanba faaobagi chahi 8 asi marumda leiba oina toui. Guru Mahanta haaina laachallambadi thengnei.

Mayaang Gosaai amana chinglaga 11 thorakkhiba asigi mamaangdasu atei kayaa ama leirammi. Adubu mahaak laakpaga Meidingu Paamheiba-da laaiming piba Gopaal Daas changkhiba asina taakpadi thorakliba kaangbu asida khara henna thaak waangba nattraga awaangba thaakki Gosaai yaaori haaibasini. Mahaakna laakpaga Guru fam fangkhi amasung ‘guru Mahanta’ haainasu laachanba houkhi. Saanta Daas-na laakpa matam asida leifam-gi tangdu leitaadaba ama maaiyoknarammi. Maram asidagi 1721-da Guru Mahanta-bu Chingaa-dagi Thangbichrou-da thinbirui. Mahaakna laakpaga ga mahaakka thokminnarakkhibasingga loinana Social reformation-gi thabak hounaba hotnabada matam kuina changkhi haaina louba yaai. 1722, kaalen-gi 5 nida Krisna-gi laaisang saaba hou-i aduga thawaan-gi 22 da sanggaai. Adum oinamak, tapna tapna awonba kharadi puraknaba hotnaba ngamkhi.

1723, Khullak-ta ok-yen loihallamde, haaiba indabasingbu cheiraak touba oina lawaaida thaarammi. Chahi asimaktada Umanglaai 9 amasung Lammaabi 2 gi sangaai sidokpaga loina loinana Laainingthou Nongsaaba, Yimthei Laai, Paanthoibi, Taaibang Khaaiba (Sanaamahi) bu Baamon-na laathalli.

1724, khullakta ok loirambasing waakonghalli. Chahi asimakki Lamtaa-gi 20 nida Ningthem-na mapudhou khudingmakpu Ningthi turel-da mei thaaduna potloirammi. Masidagi mei thaaduna potloiba chatnakhi. Ningthem-bu Maharaj koubasu houdokkhi.

1726, Sajibu: Krishna-ga Kaalikaa-ga Pukhri mapaanda thamme. (Kaalikaa asi Waangkhei leikaai-da leiba Ningthem Pukhri-gi awaang paangbada Saairem-na laatli.) SAAKTA laaining asi Saanta Daas-na thaadokhallakpagi mami-ni. Chahi asimakki Ingaa thaa-da Umanglaai 9 mak Mongbahanba (Mahaabali Umang) umangda fumjinhankhi. Ingen 23, Ningthoukaaba numittana Laaiyingthou Saanaamahi, Paanthoibi, Lammaabi 2, Soraaren, Hoidon Pokpi 7 ki meetam thugaaikhi. Saanta Daas-na mahaakna thaajaba laaining adu chatnahannaba hotnabada Meetei-gi haannadagi laatnarakpa laaigi khubamsing thugaaibaga loinana SAAKTA laaininggi laaisingbusu laapna inthorakkhibani.

Laaining liaison-da haannagi chatnaramba adu onthoknaba hotnaba asina mayol oina lourambaga iroinana leibaak-ki chaaokhat khongthaang-gi thabaktasu mityeng changsillakpa oina 1727, Ingaa 5, Nongmaaijing, Saanta Daas Guru-na Sallungthen-da keithel ling-i. keithel lingba asina khunaai senmitlon fagathanganii haaina Guru-na ningbadu thabakta onthoklammi. Keithel chaaokhathanbaga iroinana lambi thong fagathanbagi tangaai fadaba lei haaibadu khangduna chahi asimakki Laangban 22, Nongmaaijing-da Saanta Daas Guru-na Singjamei-da thong ama Saai.

Laaining-laaison chaaokhathanduna fidamningaai oiba punsi mare lama pinaba hotnabaga loinana senmitolon amasung lambi thong-gi fibham fagathanduna chaaokhatpa leibaak ama semba asiga iroinana khutkan paanggan-na leibagi tangaai fadaba adusu khanglammi. 1728, Meraa 10, Yumsakeisa-da Saanta Daas Guru-ga Ningthem-ga loinana Maring-da laandaai. Khunpi, Lamlong, Karongthen amasung Machinachingba chaaikhaai. Khunpi-gi khunyaaida laaisang ama saarammi. Saanta Daas-ki waakhallon-da leibaak ningthouna lousallaba laaining asi henna paak chaaona sandoklamba amasung lam lamsingda chaaokhatpagi mangaal fanghanba paamlambagi thouraang oina toukhi. Chahi asimakki Lamdaa 17, Yumsakeisa: Guru Saanta Daas, Ningthem amasung Ibungo Khwaairaakpa yaaona Saairem khunda laandaai. Manglen-su tou-i.

Guru Saanta Daas-na leibaak ningthouda masaabu chumna saktaakpa ngamlaba matungda leipaakki heeram khudingmakta awonba puraktuna nungaai-yaaifabagi paaojel purakliba mapaao adubu nollukpa uttuna 1729, Waakching Purnimaa numit, Guru Saanta Daas, Ningthem-su Lilong-da iruppi. Numit asida Saanta Daas guru-na ningthembu haannadagi henna fagatpa thaak amada pukhatpiduna lugun-su sihalle. Chahi asimakki Waakching 22, Yumsakeisaa-da Guru Saanta Daas, Ningthem-ga punna Kapui Nungsaang laandaaba chattuna ningthem-gi mingchat henna leihanba ngamkhi.

Lugun thaangbiduna, lambi thong semduna, keithel lingduna leipaakki paamjaba masak ama uba fanglabada 1730, Meraa 19, Ningthoukaaba-da Guru Saanta Daas-ka Ningthem-ga Yaairipok-ta saaba sanggaai adu sang kaaramlaga chahi asimakki Hiyaangei 3, Ningthoukaaba numit Tuwaarok-ta Guru Saanta Daas thinba Ningthem chatli. Guru Saanta Daas-ka meeyoi 6 loinaduna Manipur thaadoklamlaga chatkhi.

Guru-na leitringei matam asida guru-na tambiramba laaining aduda pukning changlaba Ningthem-na 1731, Sajibu 17, Leibaakpokpa numitta Nimaandi (haanna chatlamba SAAKTA laaining) chatpa khibik waakonghalli. 1732, Meraa 17, Nongmaaijing-da Meetei-gi ayiba laairik-sing maanghalli (PUYAA MEI THAABA), Mongbahanba-da thamba Sanaamahi-gi murti-su maanghalli. Puyaa mei thaadokkhraba thaa aniromgi matung chahi adumakki Poinu thaa-da Guru Saanta Daas-na mayaang lamdagi thaakur kayaa ama kouthoktuna thorak-i. thorakpaga amuk 1733, Thawaan 8, Leibaakpokpa-da Guru Saanta Daas Awaa-da changkhi. Masi mahaakna atoppa furup kaanglup-singda laaininggi mangaal piduna haanna leiramba fibhamdagi henna faba punsi mare lama fanghanba paambagi potlum leibadagi oiba yaai adum oinamak Guru Saanta Daas Awaa changkhibadu changba yaadaduna chahi adumakki Waakching 3, Iraai numitta hallak-i.

Hallaklga leibaak asida 1734, Kaalen 25, Iraai numit chithek naaiba sel puthoktuna chatnahalli. Masi Guru Saanta Daas-ki ithil-dagi oifam thok-i. masidasu nattana chahi asimakki Meraa 12, Thaangja-da Ningthou amasung angam-athousingbu seithaaduna isei sakpa houdokkhi. Maaigeii amaromda lemhouba Nimaandi chatpa khibikpu Lamdaa 17, Sagolsen numitta amuk khangattuna waakong-i.

Leibaak ama chaaokhatpada leibaak adugi masaagi revenew asi yaamnamak maruni. Masaagi lamdamdagi sijinnanaba potthok maraang kaaina puthokpa haaibasi yaamnamak tangaai fadabani. Tangaai fadaba asibu mensinbada sougatpa oina 1735, Lamdaa 13, Iraai numit-ta Guru Saanta Daas-ka Moiraang Yumthangba-ga Sikhong Ningen-gi anouba thumkhong tou-i. masi Manipur-gi puwaari-da yaamnamak maru oiba amani. Eikhoina MEETEI THUM haaiduna pannariba thum asi Guru Saanta Daas-ki thousil makhaada paaikhatkhibani.

Matam asida lugun thaangdaba NIMAANDI-singbu waakongbagi thabak makhaa chattharammi. 1736, Ingaa 2, Ningthoukaaba: Nimaandi chatpa khibik-pu waakong-i. Baamon-sing-di Mayaang lamda thaajilli. Ningthemchaa oiragana mafam thaai. Ayaambadi Pan-da thaai. Chahi asimaktagi Meraa 11, Nongmaaijing-da Guru Saanta Daas-na atoppa Keithen ama amuk semba chatli. Ningel-gi thumkhong touramlaba matungda atoppa mafam ama amuk thiduna chahi asimakki Poinu 28, Ningthoukaaba-da Guru Saanta Daas-na Lokpa ching manaakta thumkhong ama amuk huk-e.
Leibaakki tangaaifadana sijinnagadaba potlam-singgi mataangdasu Guru Saanta Daas-ki mityeng thamlammi. Leibaakki langei oinaba 1736, Lamdaa 22, Thaangja-da Guru Saanta Daas-ka Sanaa Ahan-ga Moiraang-da saamu faaba chatli. Khongchat aduda saamu 11 faarakkhi. Sanaa ahan-ga chatluba matung amuk 1737, Laangban 13, Thaangja-da Guru Saanta Daas-ka Sanaa Atonba-ga Moiraangda saamu faaba chatli. Chahi asigi Meraa thaanin, Sagolsen numitta Ningthem yaaona meeyoi 3000 nogun thaang-e. thaa asimakki 11, Leibaakpokpa-da Guru Saanta Daas-ka majaa ibungo Syam Saai-ga Awaa-da laandaaba chatli.

1738, Sajibu 3, Nongmaaijing-da Guru Saanta Daas-na Laanglong khun semba chatli. Guru-na masaagi oijaba amatta thidana ningthou-gi henna mingchat leinaba amasung leibaakki kaannanaba kayaa touba asidagi ningthouna pelladuna chahi asigi Kaalen 14, Thaangja numit-ta Ipi Hidaak Sungbi-na machaa Sija-bu Ningthem yaaona Guru Saanta Daas-ta thinthei. Masina leibaak asida Guru-gi tung koina leithaba yaanaba, amuk hanna leibaak thaadoktuna chatkhidanaba maram oihankhi.

Maaigei amaromda nogun thaangbagi thabak adu leiptana chatthari. 1738, Ingen 5, Nongmaaijing-dasu leibaak ayaamba nogun thaangbikhi. Masina nogun thaangba sabhya samaaj (civilized society) ama semgatpagi thabakta henna paakthok chaaothokhankhi. Atoppa maaigei amada saamu faabagi thabak-su pothaaramde. Chahi asimakki Laangban 17, Ningthoukaaba-da Guru Saanta Daas-na Moiraang-da saamu faaba chatli.

Ningthem ningol lourabanina haanna leiramba fibhamdagi khara henna faba sanggaai amada leinanaba 1738, Lamdaa 5, Thaangja numit-ta sija mawaa Guru Saanta Daas-ki sanggaai saaba hou-i.

Nogun thaangba sabhya samaaj semgatpagi khongchat asida saruk yaadaba haannagi laaining (SAAKTA/Nimaandi) chattuna leibasingbu 1740, Sajibu 21, Leibaakpokpa-da waakonghalli. Chahi asigi Ingaa 19, Ningthoukaaba-da Pong ningthou-na thorakpa taanja oibana- Pong ningthou, Guru Saanta Daas amasung Meetei ningthou-na hi amamam tonglaga hiyaang taannei.

1742, Thawaan 8, Yumsakeisa: Nimaandi chatpasingbu waakongbaga loinana loi thaaduna anouba afaba lonchat asibu lousinnaba thouraang paaikhatpa leppamde. (Khettri Cheitanya Parmaanni, Saaikhom Laangmei, Khaaidem Narottam-nachingba loi thaai.) maaigei amaromda, chahi asimakki Faairen 10, Ningthoukaaba-da Guru Saanta Daas-na Khongjaai-da laandaaba chattuna leibaakki ngamkhei paakthok chaaothokhanbata nattana ningthou-gi mingchat makhaa taana chaaokhathallammi.thaa asimakki thaasi, Nongmaaijing-da Guru Saanta Daas-na Ningen-da thumkhong hukpa chatli. Leibaak ningthou-gi matik mangaan sandoknaba 1743, Poinu thaanin, Nongmaaijing: Guru Saanta Daas-na Awaa-da laandaanaba khongsaalli.

Matou asumna leibaak ningthou-gi yaaifanaba touramba, khunaai senmitlon chaaokhatnaba, khutkan paangganbata nattana anouba henna chaaokhatpa khunaai ama lingnaba hotnajaramba Guru Saanta Daas 1744, Hiyaanggei 27, Leibaakpokpa numit Awaa-da korou nonggaakhi. Mapuroibana leikhidrabada mathou mangam paangnaba Paamheiba-gi macaa sija-na chahi asigi Poinu 11, Leibaakpokpa numit Gangaa iruppa chatkhi. Mathou mangam pumnamak paanglamlaba matung 1745, Poinu 3, Iraai-da Guru Saanta Daas-ta thaajaba Sija Gangaa iruppa chatkhibadu Baamon Kripaaraam-ga loinana hallak-i.

WAAROISIN

Saanta Daas haairiba RAAMANADIN asi pukchel sengba, thaajaba yaaba Ramaandin-singgi marakta athoiba amasung masaagi oijaba thidaba SRIRAAM-gi matik-mayaai-gi nungsi thoiraba paaojel puraktuna MANIPUR-bu RAAM RAJYA amagum semgatpa paamkhiba meeyoini. Laaining-gi athuppa iru adu fanghanduna thawaai-da nouna masek mangaan fanghanbaga loinana leibaak ningthou-gi mingchat henna chaaokhathannaba hotnabirammi. Senmitlon-gi fibham fagatnaba keithel lingbaga loinana lambi thong semjinbirammi. Leibaakki potthok chaathok hengathannaba paandamda thumkhong-sing tourammi. Anouba khun lingduna khundaa leitaahallammi. Mottaai-chudaainana ok yen loiraga leiramba punsi marel adudagi henna lu naanba punsi marel ama fanghanbirammi. Mee siraga yumlakta leiron chansinba thingduna asi-achang anigi langdaai khanghanbirammi. Masaagi laaininglonna tambiba siraga mei thaaduna potloiba asi chatnahallammi. Furup amabu chaaokhatpagi mangaal piba ngamlamdraba haannagi laairik laaisu-sing maanghallaga henna mangaal fanghanba ngamgani khanjaramba waari kayaa Meeteiron da handoktuna taahanbata nattana laairik oinasu isilhankhi. Leibaak pumnamakpu RAAM NINGBAda pukning thougatkhi.

RAAM NINGBA asina paanggal-da, thounaa fabada, dharma chenbada, lu-naanbada, kaanglon naaibada, pukchel khoijel fajabada, pukning lousingda, prajaa-singbu luna-chaanna toubada amadi heeram pumnamakta chaaokhatpada mateng paangngi. Haairiba punsi marel asibu fangdriba meeyoi kaanglup ama oiramba MEETEI-da fanghannabagidamak masaagi mapunsi asi katthokkhi. Masimak asengba RAMAANDIN amagi machatni.

Asumna katthoklaba punsi amana chahi 18 chupna leibaak ningthou-gi thougal tourakpadagi pellaba ningthouna machaa ningol faaoba guru sebaa fangnaba 1738 ta katkhi. Machaa sija thaajabiraga anouba sanggai saabiduna nungaai yaaifana anisuba ningthougum thambikhi. Saanta Daas-na ningthou-gi machaa sija-ga chahi 6 rom yum paanminnaduna leiminnakhi. Makhoigi dhaaraa thamlambra thamlamdabra haaibadi haaiba ngamdana lei.

Saanta Daas-na Meetei leibaakta laakpa asimak yaaifaba khongchat amani, leibaakki amadi ningthou-gi thoidokna mingchat leikhi. Laaining-laaison-gi masak atei furup-singdasu Meetei ningthou-gi yaathang-gi makhaada youhannaba hotnarammi. Chaaokhatpagi mangaal asi atei furup machaasingdasu ningthou-na yaana fanghannaba hotnarammi. SRI RAAMCHANDRA-gi mabuddhi marousing, nollukpa bhakti amasung yeknababu laaksinba ngamba mathounaa maringjel adu Saanta Daas-na Paamheiba-da fanghanba ngamkhi. Laaining parei chetpa amasung katthokpaga loinana prajaa-singbu nungsi chaanna loinabagi matou tambiramkhi. Asigumba ANOUBA RAAM RAAJYA ama oina Meetei leibaakpu MANIPUR kouduna semgatlamba meeraanchaa haairagadi Saanta Daas Gosaai asina anisubani (ahaanba aduna Konok Thengraa-ni). Mahaakki toubimal asi ngasigi meerol-na chumna khangfam thok-i. singthaadunasu loiba naairoi. Saanta Daas-na chahi 24 chupna masaa-gi oijaba amatta thidaba makhei leibaakki amadi ningthou-gi yaaifanabagidamak thougal toukhi, thougal touna touna masaagi mapunsi adumak MANIPUR-gidamak katthokkhi.

- - -
RAMAANDIN amasung makhoigi maramda makhaa taana ijarakkhigani.

36 comments:

  1. Wari haisidi warini....pang e da eba yabani...source matik chana hapiyu....meitei amta pangdrabani houjik...lairik laisu fajana heirabani...thagtchari :D

    ReplyDelete
  2. somda lanna wari kaya ama ebiribado madu toubiganu.... ekaiba khangnasi meetei eikhoibu mangnaba khat sinlak anu houjikti.... Houjikti meetei pangdrabane hairikhei thajagani haibadi khanluranu..... Hindu religion changlakpadagi meeyan macha lamboiba houdong ekai khangdaba meefattaba kaya changlakpadagi tholaklibani adubu nongmadi laman khumkhini esana toubana esana fangbani..... For every action there is equal and opposite reaction....

    ReplyDelete
  3. faramgani moi ram hoi singgidi adubu eikhoi gi oina manungthitna ethically amasung value yeng bada eikhoi di loina tumdro...sir nd hodam shu hindu dharma chatpa mii malle aduga meitei chatpa saba agent masinlak le lanna lamjingnaba apangba meitei leibung fhamba singshu..aduga sir su gosai ga shija gaa pokpa macha oiram dhoi malle..

    ReplyDelete
  4. Witness ro santa das ki? Namitna photo kap pagi type ta...Namai doh khra ekaiyo.. Nggi hourakpham masak khangdrabo? Mayamna khangnaraba wapham c da ngna amuk opposite site amuk theiraga intrestng oiba topic ama puthokli c bu blog c da paisa taange khalibro? Delhi da northeast macha sing hanthana yengli c bu keigino? Hindu chatlasu kanaba phangbro? Duplucate adum oini. Phajana ebi u wari c achumbada.

    ReplyDelete
  5. angaobadouna panghai hainagumsi.support your claims with reasonable sources/references. if you want to even claim you are decendant of Santi das, no one will object you. but better not to justify the aryanisation and hindunisation in kangleipak

    ReplyDelete
  6. Eikhoi Oja Hodambagi YUM INGKHOLDU ei matlage adudagi lan thum loina matlage aduga ojahoigi ingkholdu eina sambalga khabirage, latrinesu VIP ama sabirage, Ojahoigi angang iru lujaba tanbasingdusu ei cheibige, school ningthina chatnaba ei haibige school afabada admission tounaba ei sinbige senduna ojana puthokpiyu aduga ojahoina eingonda thagi RENT oina ahongba mamalda lupa 500dang pibiraku agreement amasu inahousi hayeng charol surolfaoba mafamdo eigi oinaba aduga aojahoigi imungsu adum leibiyu toubatabu tha thagi RENTAL di kaobiganu ADU OIRADI OJANA EISE OJAHOIGI IMUNGI FANABA KHANBIBA YAMNA FABA MEENI HAINA SONNAHOURAGANI

    KEI KAIGE SIBU MAYAMSU HAIBIYU

    ReplyDelete
  7. Ha haiyo houdong ekai khangdabei ngyao khongedo oja akhangsanana toubire.....toubinu oja khwang kolamdai chahina lumlakanda sifam nafam thibinu......oida pada kaya mai paklaktradana asomda amuk eraklabaoire last ta eikhoi abokto santa das gi masu singni ga hairakaniko oya akhangsana

    ReplyDelete
  8. Go to hell ur saanta daas mayang.

    ReplyDelete
  9. Let us stop to admire mayang and its decendents. They r good for themselve but not for us. We shall be fine at our origin whether good form or bad.

    ReplyDelete
  10. Let us stop to admire mayang and its decendents. They r good for themselve but not for us. We shall be fine at our origin whether good form or bad.

    ReplyDelete
  11. Let us stop to admire mayang and its decendents. They r good for themselve but not for us. We shall be fine at our origin whether good form or bad.

    ReplyDelete
  12. yamna nungaijarey oja na ashengba khanghanbagidamak.jungle da leiramba singbu mamit paanghanbiramba oiraba.

    ReplyDelete
  13. Mayang gumba punshi hingbagidi jungle leirambana henna faramgani.

    ReplyDelete
  14. nahaki mityengda meitei ipa ipugi (puya) wangulonga se loina neinabi loirba miyoi amgum network ki through da pangang ngangduna laiokhraba eikhoigi epa epugi mrmda eikhoigi inat culture chtna kanglon neinnab haibse mphm chai ntrg chade haibse khra khnthbiyu. Sengna hairbda pmasigisu neinaphm tongann leigni. Eyambnap touriba thabk ase eikoi ephurup asibu nakaoinna ntraga phongna singnbni haina khnjagni. Marmdi eikhoigi leijri enat echtpu thajna chtchriba miyoi lising lisingi thamoida tana thinbgum thoklb yambungi oid padba yumphm yaodba wari singbul kaya asigi mthkta legell action lourkloi hainingai lieite. Meitei kouba jati phurup ama malemgi leimaidgi mutkhigdra haina pakhtneringei talksida wakhl lousing mpung phadrib angang kayana internet ki khuthangdagi masigumba yambungna sntokpirib ftrb virus ase thuna sntokpa lepibn pumnmki yaiphagni haina thmjage. Legell action krmna krmba miyoi amda piba yabge haisisu khra neinahnningi ntrbadi masi awabdo somda tarkloi hainingai leite. Cheksinbiyu!!!!!

    ReplyDelete
  15. Adudi santadash karamna sikhi khanghoubra.....?nanggi guru santadashta khujaina thommaga hatkhi haibne khangu.....nangsu santadashki macha masuni yam singba nattra ado khara cheksalluko....hwjikkalgi meetei yam singlabne noi gurugi matamduga mannadrbne....handakti santadash sabamkhei khujaigi mahut thifaikolna thommani haibane ...gyan tao.......!!!!!

    ReplyDelete
  16. ND Hodambagi postsigi damak thagatchari. Achumba ngangbada karishu kiningai leite. Angao aphei gyan tadaba kharana pangang ngangba pangyi ibadu karishu khanbirunu. Asengba achumbadu thigatpiduna mayambu lousingi mangal pibirammu.

    ReplyDelete
  17. ND Hodamba poktringeida Hodambagi emado leisaringeida mayang hindusinga sanga tourakpa manlida.

    ReplyDelete
  18. Masigumba eikhoigi asengba puwaribu seran turan semdok sadoktuna esinba kangbusibu meetei eikhoina makhoibu MEETHIBONG MEETAMBAL haina kouwi. Mayangi matou tamdana panjaba meegi mitou tamlaga pongjaba Yamna akhang aheisu sajaba Meethibong Meetambalni.

    ReplyDelete
  19. Kangleichasing amukta mun na tabiyo Nirendra Hodambana touriba ase atei karisu nat te. Mana asigumba blog ama hanglibase sen tanlibani. Mana meeteigi puya kaya pathoklaga achumbadudi khangdoklaga meeyamda seran turan amuk haijin esinlaga meeyambu saohanduna amuk eraklabadi mangondadi sen yamna phangi googledagi. Aduna magi blog sida amuk hanna changbiraklanu. Karisu ebiraklanu. Goodbye ND Hodamba.

    ReplyDelete
  20. Bondhu N D Hodamba, nsana nsabusu
    "khwaaidagi atonba, khangdaba, heitaba, matik chaadaba, mathong chaadaba, kok beraa leiba, ahei apaa yaamna saaganba amasung paap chenba meeyoi-ni. ei-na mee loinabasu heite aduga mee-na ei loinabasu ngamde. ei ase kanaa amattagi matik chaadabani"
    haina haijari aduga somna kmdouna asuk lukhraba puwarigi thoudoksingbu neinariba/eriba?
    tsengna nhak mee oirabsu miyamna panariba kokse nttba tonganba ama pallmgni.
    mkha tana asigumba mthong huttaba wareng eduna smaj asibu motsinhndba fgani.

    ReplyDelete
  21. Karigumba amata N D Hodamba ng gisi kadai dage lourga paruba lairik no nttraga migi thouin sindge tourira ng di phjnbu khang lamlida eikhoidi ng na erebse parga saouning badi lairadna nokpsu hek ngam da ng gi chak laba kok tu kamdouna pahngani khanli khra su khnlo ngorsu.... peisa talle ro blog sida 'till phjna yothra ga amukta khanthou ng nasa na nganglido tasengna ng na khng dna ekhiba taragdi khnng naba lambel yatpige eidi E ayanbabu malida

    ReplyDelete
  22. Manager tourise haoni changlise . Taibang mapuhaiba mingkhei louraga haogi chatnabi santoknaba hotnaribani. Etao hudamba haodum changlaga lei uu da . Biri matek thakpanene keinodo. Visnugoswamina hoob chanu entice tounaba hotnabada nangshu yaorambra Langdon Amanda. Heihei hodamba hotrong honaba singanu. Meetei GI puwaridi meeteina neinajageko.

    ReplyDelete
  23. warehei nanggi make-up waree singse. College amagi Assistant Professor nisu hai sombu academi credential amadi responsibility ga amatta khangbidarabo. your argument have no sources. I wonder how can an assistant professor like you serving in Karnataka can be so bogus. Wonder!! Wonder!!

    ReplyDelete
  24. Oja koujaningbane ado mingtholse ojada matik chadre THIBONGJAO koujarage. THIBONGJAO nng THIBAIKOLNA tharaga soidana sini eina hattrasu hatpinaba yam leirabani houjikti meetei pngdre khngjillu THIBONGJAO.

    ReplyDelete
  25. Oja koujaningbane ado mingtholse ojada matik chadre THIBONGJAO koujarage. THIBONGJAO nng THIBAIKOLNA tharaga soidana sini eina hattrasu hatpinaba yam leirabani houjikti meetei pngdre khngjillu THIBONGJAO.

    ReplyDelete
  26. Oja ND Hodambana fongdokningEc karino mamangdasu thengnajagre mamangda thengnagibasu aranba kaya thagtlambadei yetnakhi hwjiksu aranba ngakta oja kwjarage adubu ojana pariba lyrising aC kadydei pariba lyrikno ojagi puncda mathong huktaba lyrik ngakta thengnaribra natraga twge yaona touribra haibasi khangningakE

    ReplyDelete
  27. Dear HD Hodomba, please read for ur reference

    The Questions of the Potloi of the Jagoi Rasa and the Kanglei Puya
    Discovery Of Kangleipak by Wangkhemcha Chingtamlen * Published in www.e-pao.net

    Coming to the ' Manipuri Potloi '
    The ' manipuri potloi ' costume came into existence only in the 2nd part of the 18th century during the reign of king Bhagyachandra, who is beleived by the people of the land to have immoral sexual relation with his daughter, Angou sana | Thambal sana who used the potloi costume in Rasa Dance for the first time in the history of this land called Kangleipak upto 18th century C.E (afterwards manipur). It is also wrong that the 'manipuri potloi' costume is used generally by the meeteis as wedding costume. But the converted 'Hindu Meiteis', use it generally as wedding costume for the bride.

    Some people, even some book says that potloi is used in "Laiharaoba Ceremonies". The Potloi custume is never used in Umang Lai Haraoba in Kangleipak, even if there was ugly dictatorial regimes during the hindu periods since 18th century C.E.

    Some book say " The costumes and decorations for the Rasa, appeared to the king in his dream with Krishna's Blessings, were brought to life by Bhagyachandra maharaj after consulting with pandits and scholars."

    Thus, the "manipuri potloi" and other decorations relating to the 'Rasa' were brought into existence because of a 'Dream' of Bhagyachandra maharaj, after consulting pandits and scholars.

    A dream is defined as "sequence of thoughts and fancies, or a vision during sleep: a state of abstraction, a reverie:" etc by many ordinary dictionaries. So, the product of a dream (potloi etc) may be anything like "to hide the pregnant belly" or "Kaina Theibong Pambi" for 'Shri Shri Govindajee Nirpon' etc. Bhagyachandra consulted "pandits and scholars", in particular, VVIP shri Bhaskar, who is a mayang Guru of Bhagyachandra maharaj.

    Even the mayang guru, Shri Bhaskar tried to call Kainaching as 'Bhaskar giri', but it could not come in a reality.

    We, the meeteis of Kangleipak know very well that the word | concept 'Lang-maiching' which is related to the creation of man, was altered to 'Nongmaiching' which is a meaningless word. Even today 'Seloi Langmaiching' is being tried to change to 'Seloi Nongmaiching' by some masana masabu Lai oihanjaraba Meeoising.

    These are all present scenarios in Kangleipak today.

    In this 21st century C.E. today, the world people agree that there are four methods of disposing dead bodies. They are Ishing Potloi, Nungsit Potloi, Fumba Potloi and Burning Potloi. The Hindu people agree this, because these ways of Disposing dead bodies are simply natural in the different stages human civilization.

    ReplyDelete
  28. Masigi warisi Karam karamba lairijna chummi haibdu utkdge masi matang khangninggi.

    ReplyDelete
  29. Chingkheihunbi : Ojagi warisi karamna chumi haina haigdge.

    ReplyDelete
  30. To the blogger and those who are supporting the blog. Sorry to say but, suppose if your parents are killed by 'someone' and that 'someone' brings some so called rich mayang and tells you to accept those mayang as your parents. Then will you call that 'someone' who killed your parents as your 'guru'?

    ReplyDelete
  31. Mi amagi laining laison (Sanamahism) bu muthatlaga Hinduism sndok naba Puya faoba mei thakhiba Mayang dubu ngna support twridubu....Nte noi Hindu chtpa kangbugi lairikta attopa laining laison bu nmtharaga thmgadabani hyba rule ga leibro........Nakhoigi Hindu Religion kayam chaokht lage ....Mapuroiba sikhrba matungda Nupibu nmduna Meinungda chongsn hnba,Bhamon singgi khongjum thkpa......Adu gumba 3rd class ki thawong mayam dunane British ki WW2 da prime Minister oirmba Winston Churchill na fao Hindu chtpa singbu tukat chana ubikhrido....Mahakna Muslim sing asina Hindu dagidi henna Matik mathouna leiba henli hyduna Hybirmmido....

    ReplyDelete
  32. Hera si ywrkAdii🤣😆

    Panghyy hyjllone ng thokpa bondhu🥲*



    Lana Lamjingnaba semjn sajnba mymda manaba panghy hyjnbido lepone noibo
    #tanran_naptana

    ReplyDelete
  33. ThaOina wathi waremJ typing twriGne eina ngkE j🤣🤣🤣ng mangyrehe thokka thkka heiriJ

    ReplyDelete
  34. Achum ngaktani kakningngai leite

    ReplyDelete